Паводле звестак Чучавіцкага летапісу і этнографаў, асвета ў Чучавіцкім краі была на нізкім узроўні. З аднаго боку не было вялікай прагі, бо гэта замінала цяжкай працы на зямлі. З іншага боку не было вялікай падтрымкі з боку улад. У вёсцы Баравікі ў 1893 годзе грамадства накіравала зварот на адкрыццё школы граматы. З гэтай нагоды быў сельскі сход, але школа не з'явілася. Чаму?
Як складалася з адукацыяй ў Чучавіцкім краі ў ХІХ стагоддзі?
З-за свайго геаграфічнага становішча і знаходжанні на землях благой якасці, асвета ў Чучавіцкі край прыйшла позна і развівалася павольна. Паводле звестак Яўгена Хвастова, першая навучальная ўстанова адкрылася пры Чучавіцкай царкве па загаду святара Мікалая Серпужынскага. Аб гэтым сведчыць запіс у летапісу Чучавіцкай царквы.
«В приходе сей церкви Училище приходское открыто для обучения крестьянских детей грамоте в 1857 году по распоряжению Высокопреосвященнейшего Михаила, бывшим священником Николаем Серпужинским».
У 1885 годзе адкрылася школа ў Малых Чучавічах. Але ж варта разумець, што адкрыццё школы не заўсёды праугледжвае асобнага будынку. Таму з упэўненасцю можна сцвярджаць, што ў Малых Чучавічах школа месцілася наўпрост у хаце настаўніка. Настаўнікам быў жаўнер, скончыўшы народную вучэльню, Якаў Рылач.
![Мінскія Епархіяльныя Ведамасці / №4, 1886 г.](https://static.tildacdn.com/tild3666-3162-4563-b932-303864643138/1885_1.png)
Пры вопісе ў 1891 годзе школа ў Малых Чучавічах не адзначаецца, аднак з'яўляюцца звесткі пра рухомую школу ў Лугах. Выкладае там, скончыўшы народную вучэльню, А. Чайкоўскі, школу наведвае 7 хлапчукоў, а заробак настаўніка - 8 рублёў.
![](https://static.tildacdn.com/tild6633-3334-4535-a261-333634363336/1891_1.png)
Пра школу ў Гоцку да канца 19 стагоддзя згадак не знойдзены, і толькі ў 1900 годзе пазначаецца выдаткаванне сродкаў для Гоцкай школы. Так Мінскія Епархіяльныя Ведамасці паведамляюць, што Мазырскае казначэйства на выдаткі Гоцкай школы выдзелілі 20 рублёў.
Баравікі і Кормуж заставаліся тымі вёскамі, дзе асвета ў фармаце школ не даходзіла. З-за таго, што добрых дарог не було, а адлегласць у 6-8 кілометраў да школы не была ў прыярытэце перад гаспадаркаю, то ніхто ў Чучавіцкую школу не ездзіў і дзяцей не адвозіў. Фактычным выйсцем адукацыі былі толькі вярнуўшыяся жаўнеры пасля рэкруцтва. У 1893 годзе у Баравіках і Кормужы такіх было 7 чалавек. Мкркавана, яны і інцыявалі запыт на адкрыццё школы ў Баравіках.
Чаму па запыце грамадства школу ў Баравіках усё ж не адкрылі?
У 1893 годзе большасці хаджаінаў вёскі Баравікі накіравалі просьбу да мясцовага святара Пушкіна Уладзіміра Іванавіча на адкрыццё школы граматы ў вёсцы Баравікі. Святар Уладзімір зрабіў пісьмовы адказ праз Лунінскую валасную ўправу за №76 20 кастрычніка 1893 года па старым стылі. Чаму ў Лунінскую? Бо Баравікі і Кормуж як былыя ўладанні Шчыттоў-Неміровічаў адносіліся да Лунінскай воласці.
Гэты адказ валасны старшыня Цімафей Косміч накіраваў сельскаму старасце Яўхімію Радзюку. Той жа правёў сельскі сход, каб праінфармаваць грамадства і каб прысутнічыя падпісался пад рашэннем. Сход адбыўся 29 студзеня 1894 года па старым стылі, альбо 10 лютага 1894 года па сучасным календары, то бок дакладна 130 год таму.
![](https://static.tildacdn.com/tild6462-3332-4136-b266-626336373235/__.jpg)
На сход прыйшлі 2/3 ад усіх хаджаінаў сельскай грамады - 20 чалавек. Яўхім Радзюк на правах сельскага старасты паведаміў наступнае:
Абмякраваўшы паміж сабою (маецца на ўвазе Лунінская валасная ўправа і святар Чучавіцкай царквы), аднагалосна прыйшлі да высновы, што з-за досыць неспрыяльных умоў для сельскай гаспадаркі ў гэтым годзе і з-за адсутнасці сродкаў, пытанне аб адкрыцці школы граматы ў вёсцы Баравікі адкладаецца да 1895 года. Да гэтага часу неабходна запрасіць больш-менш кампетэнтных людзей для выкладання нашым дзецям малітв і па магчымасці граматы.
Сярод тых, хто прысутнічаў на сходзе, былі наступныя:
- Яўхім Радзюк (сельскі стараста)
- Васіль Хлуд
- Адам Абраменя
- Аўдзей Казулька
- Макар Радзюк
- Васіль Радзюк
- Трафім Насеня
- Андрэй Грынь
- Харытон Вячорка
- Захарый Абраменя
- Трафім Радзюк
- Іван Абраменя
- Якаў Абраменя
- Хведар Яшэня
- Пятро Казулька
- Хведар Радзюкевіч
- Павел Радзюкевіч
- Сцяпан Радзюкевіч
- Максім Насеня
- Нікіфар Насеня
- Рыгор Грынь
Усе яны былі неграматнымі, таму з іх подпіс паставіў М. Станкевіч.
![Подпісы і пячаткі валаснога старшыні Ц. Косміча і валаснога пісара Невяровіча](https://static.tildacdn.com/tild6162-3430-4461-a661-653261373064/___2.jpg)
Такім чынам, пытанне адкрыцця школы адклалася. Звестак пра яе адкрыццё ў 1895 годзе не знойдзена, таму меркавана пытанне адкладалася і далей па тых жа прычынах. Для Лунінскай валасной управы вёскі Баравікі і Кормуж знаходзяцца ў самым куту, праз балота Грычын. Меркавана, гэта магло стаць прычынаю для адмовы ў запыце на асвету. Так ці інакш, афіцыйная прычына адмова гучыць па-сучаснаму, "грошай няма, але вы трымайцеся".
Асвета ў Баравіках у ХХ стагоддзі
Паводле Яўгена Хвастова, у 1908-1910 гадах вучні з Баравікоў хадзілі ў школы ў Вялікія Чучавічы, таму на самым пачатку ХХ стагоддзя школы шчэ не існавала. Аднак у наступныя 10-30 год школа ў Баравіках усё ж з'яўляецца і адным з яе настаўнікаў у 1940 годзе стаў габрэй з Варшавы Гутэрман Лейба Іцкавіч, 1922 года нараджэння.
Лёс Гутэрмана Лейбы ўзгадваецца яго вучнем, жыхаром вёскі Баравікі, Мікалаем Каленікавічам Абраменяй.
Малады настаўнік з'явіўся ў вёсцы летам 1940 года, восенню ўжо стаў вучыць дзяцей. Як і тысячы іншых яўрэяў, ён збег з Варшавы ад праследаванняў фашыстаў. Добра памятаю яго, таму што сам здаваў экзамен за 4-ы клас, а школа наогул знаходзілася ў вялікім пакоі нашай хаты. Халасты, шмат ведаючы юнак уражваў добрай фізічнай загартоўкай: зімой катаўся на каньках, што ў нас лічылася ледзь не дзівам.
Па загаду акупацыйных улад у 1941-ым усе яўрэі павінны былі знаходзіцца ў гета ў вёсцы Вялікія Чучавічы. Але малады настаўнік не выканаў гэтае распараджэнне, застаўся жыць на той жа кватэры ў Баравіках. Дапамагаў гаспадару, стараўся не паказвацца на вочы акружаючым. Але доўга таіцца не ўдалося. Аднойчы і за ім прыехалі немцы, але да гета не давязлі — забілі на дарозе. Там яго і пахавалі аднавяскоўцы. Вучні мясцовай школы паставілі на магіле драўляны абеліск, пасадзілі ялінкі.
Крыніца: Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Лунінецкага раёна
У пасляваенны час у вёску будуць накіраваны маладыя настаўнікі. Настаўнікі жылі ў чатырохкватэрным доме, які быў пабудаваны насупраць школы. Сярод настаўнікаў быў Мандра Станіслаў Адамавіч, які з 1964 па 1998 год выкладаў біялогію, хімію і нямецкую мову.
Дзякуючы яго ўнучцы Дар'і захаваўся здымак, на якім бачны Станіслаў Адамавіч і дом для настаўнікаў.
![Манда Станіслаў Адамавіч на двары Баравікоўскай школы, 1960-1970 гг. / Архіў Піскуновай Дар'і](https://static.tildacdn.com/tild3437-6463-4163-a232-356535646632/__1960-1970.jpg)
На сённяшні дзень школа ў Баравіках і дом настаўнікаў знесена, а дзеці навучаюцца ў Чучавіцкай школе.
![Мапа знесеных школы і настаўніцкіх кватэр / Google Maps](https://static.tildacdn.com/tild3738-3263-4831-a262-656338626631/__.jpg)
Такім чынам нягледзчы на запыт на адукацыю, жыхары Баравікоў дачакаліся сваёй школы толькі ў ХХ стагоддзі. Аднак школа ў вёсцы Баравікі прафункцыянавала толькі 70-80 год. На пачатку ХХІ стагоддзя яна была зачынена, а пасля і ўвогуле знесена. Вёска натуральным чынам змірае. Так паводле перапісу, у 1999 годзе ў Баравіках было 309 жыхароў, у 2019 годзе - 142 жыхара. Таму закрыццё школы - гэта рацыянальнае рашэнне, аднак не яе знос і знос дома настаўнікаў.